Atlete Shelly-Ann Fraser-Pryce: 'Het haar van zwarte vrouwen is politiek'

De Olympische Spelen zijn in volle gang en als je naar de 'belangrijkste wedstrijden' kijkt, heb je Shelly-Ann Fraser-Pryce niet kunnen missen. De sprintlegende valt ieder jaar weer op met haar kleurrijke haren. Van geel tot rood en groen. Het kan de snelste vrouw ter wereld allemaal niet schelen. Maar de reden hiervoor is niet zomaar. 'Het haar van zwarte vrouwen is politiek', vertelt ze in 2023 tegen de Britse tabloid The Mirror.

Shelly-Ann Fraser-Pryce: wie kent haar nu niet? Shelly is één van de grootste sprinters aller tijden en een icoon in de atletiekwereld. Ze werd geboren op 27 december 1986 in Kingston, Jamaica, en groeide op in Waterhouse, een van de armere wijken van de hoofdstad. Ondanks de moeilijke omstandigheden heeft ze zich opgewerkt tot een wereldberoemde atleet, vooral bekend om haar indrukwekkende prestaties op de 100 meter.

Wat Fraser-Pryce bijzonder maakt, is niet alleen haar snelheid, maar ook haar indrukwekkende carrièreduur. Ze heeft meerdere wereldkampioenschappen gewonnen en op latere leeftijd nog steeds op het hoogste niveau gepresteerd. Zo veroverde ze in 2019, op 32-jarige leeftijd en na de geboorte van haar zoon Zyon, opnieuw de wereldtitel op de 100 meter tijdens de Wereldkampioenschappen in Doha. Daarmee werd ze de oudste vrouw die ooit een wereldtitel op de 100 meter won.

Buiten de atletiek is Shelly een rolmodel en een inspiratiebron, vooral voor jonge vrouwen en meisjes, vanwege haar vastberadenheid, veerkracht en vermogen om door te gaan ondanks uitdagingen. De atleet staat namelijk ook bekend om haar stralende glimlach en haar kleurrijke haar, wat haar een herkenbare en geliefde figuur maakt in de sportwereld. En haar kleurrijke haar is niet om een willekeurige reden. 'Mijn superkracht', noemt de Jamaicaanse sprintster het ook wel. 'Ik voel me onoverwinnelijk. Het gaat om laten zien dat je tevreden bent met jezelf. Je verschijnt op je werk in je mooiste outfit en geeft jezelf de kans om je van je beste kant te tonen. Ik ben trots op mijn pruiken.'

En dat geldt voor meer snelle vrouwen bij de Olympische Spelen. Waar witte atletes hun steile haar in een staart doen, kiezen Caribische, Afrikaanse of Afro-Amerikaanse atleten uit hele andere dingen: pruiken, ingevlochten kunsthaar, dreadlocks en enkele afro. Weinig kiezen voor hun natuurlijke krullen.

Nou is dat best opvallend nu we het zeggen. Weinig vrouwen op de Olympische Spelen dragen hun eigen haren, maar waarom is dat? 'Het haar van zwarte vrouwen is politiek', vertelt de Amerikaans-Nigeriaanse auteur Chimamanda Adichie. En dat heeft allemaal te maken met slavernij, racisme en schoonheidsidealen die opgedrongen zijn door een witte wereld. Zwarte vrouwen ervaren om deze reden veel discriminatie als ze met hun natuurlijke krullen de werkvloer betreden. 

Volgens Adichie gaat het zo ver dat zwart haar zelfs de uitkomst van verkiezingen kan beïnvloeden. In een openbaar vraaggesprek uit 2013, dat op YouTube te zien is, zei ze: 'Als Michelle Obama op een dag was opgestaan en had gezegd: ik stop met het ontkroezen van mijn haar, ik ga dreadlocks dragen. Stel je voor wat Fox-nieuws dan had geroepen: Black Panther! Ik denk niet dat Barack Obama dan gewonnen had. Zelfs goedbedoelende, progressieve mensen zouden bezorgd zijn geweest.' En dat blijkt waar te zijn ook nog. De voormalige First Lady erkende namelijk twee jaar geleden dat het ontkroezen van haar natuurlijke krullen essentieel was voor de verkiezingswinst van haar man. Het zou er zogenaamd verzorgder en professioneler uitzien.

En hoewel het nu ver klinkt, gebeurt dit ook dagelijks in ons kikkerlandje. Denk hierbij aan politieker Sylvana Simons en voetballer Memphis Depay die te maken hebben gehad met extreme reacties op hun natuurlijke haarstijlen. En dan hebben we het nu alleen over twee bekende mensen...

'We leven in een wereld waarin witheid of witte schoonheid geldt als het ideaal, en waar veel discriminatie bestaat tegen zwart haar', legt Palesa Mashigo, een Zuid-Afrikaanse promovendus aan de Erasmus Universiteit die onderzoek heeft gedaan naar black hair in Nederland uit. 'Hoewel ik graag zou hebben dat zwart haar werd gezien als gewoon haar, heeft het ook een politieke lading. Haar krijgt een symbolische betekenis door de context waarin we leven.'